Mongozo-oprichter Jan Fleurkens over zijn biologische, fairtrade, glutenvrije bieren
Eén van de grote succesverhalen binnen fairtrade is Mongozo. Oorspronkelijk begonnen met het brouwen van Angolees palmnotenbier voor het eigen multicultureel restaurant werd in 1999 besloten om het breed te presenteren op de Horeca-beurs van Maastricht. Onder meer door het winnen van de beste presentatie tussen 1000 andere stands verkreeg Mongozo al snel bekendheid en nu, vijftien jaar later, zijn er vijf smaken (van mango tot quinoa) op de markt verkocht in maar liefst 40 landen. Tel daarbij op dat Mongozo sinds 2010 ook nog een reguliere pils kent, niet alleen fairtrade, maar ook nog biologisch én glutenvrij. En ook dit bier kende een vliegende start onder meer met prijzen voor beste Belgische pils en beste glutenvrije bier ter wereld. Genoeg reden voor een interview en voor Young & Fair kreeg blogger Raoul dan ook een hele middag oprichter Jan Fleurkens te spreken.
“Het typische is dat ik helemaal geen achtergrond heb als brouwer, maar tot een jaar of vijftien geleden ben ik manager geweest in de psychiatrie. Ik ben daarbij wel altijd heel betrokken geweest als wereldburger en ik heb ook vele verre reizen gemaakt. Ik heb dan ook wel altijd het idee gehad om daar iets mee te doen en uiteindelijk heb ik mijn eigen culturele restaurant opgezet. “De Evenaar”, dus echt een restaurant met allerhande gerechten die rond de evenaar gegeten worden. Daar werd ik op een dag aangesproken door Henrique Kabia. Hij liet palmnotenbier brouwen in Leeuwarden op basis van het traditioneel Angolees recept van zijn moeder en dat paste natuurlijk ideaal in het concept van het restaurant. Ondanks dat het nog allemaal op heel kleine schaal, zonder enige kwaliteitscontrole of iets gemaakt is hebben we het toen in ons assortiment opgenomen. Van het één kwam daarna eigenlijk het ander, waarna het in korte tijd allemaal zo groot werd dat ik mijn restaurant heb moeten verkopen.”
Je kunt wel iets nieuws op het gebied van fairtrade neer zetten, maar als het nergens naar smaakt houdt het initiatief ook snel op.
“Na het palmnotenbier zijn we verder gegaan met de introductie van Mongozo banaan in 2001. Daarvoor hebben we de brouwerij Huyghe in Melle (nabij Gent) benaderd om dat bier te maken en van het begin af aan is daar ook de keuze bij geweest om te kiezen voor een fair trade productieproces. Het afstemmen van de benodigde ingrediënten doe je daarbij met Max Havelaar en samen met hun stel je vast wat er benodigd is voor het produceren van een fairtrade bier. Op dat moment uniek in de conservatieve bierwereld, maar het paste wel volledig in ons exotische concept. Let wel, dat concept staat of valt met de smaak van het bier. Je kunt wel iets nieuws op het gebied van fairtrade neer zetten, maar als het nergens naar smaakt houdt het initiatief ook snel op. Daar staat tegenover dat het brouwen van fairtrade bier wel de extra uitdaging is. Nu heb je bier met een verhaal erachter, anders ben je gewoon bananenbier aan het maken. Ook leuk, daar niet van, maar onderscheidend is anders. Overigens zijn al onze bieren fairtrade behalve het originele palmnotenbier, maar dat komt simpelweg omdat voor dat ingrediënt geen fairtrade keurmerk is. Neemt niet weg dat we daar gewoon een eerlijke prijs voor betalen hoor.”
De zaken gingen eigenlijk steeds beter en op een gegeven moment is het geen hobby meer natuurlijk. In 2002 heb ik dan ook de keuze gemaakt om het restaurant te verkopen. Helaas is daarna Henrique Kabia overleden bij een ongeval, maar los van dat hij het zo gewild zou hebben, was er al lang geen weg meer terug.’
Glutenvrij
“Meer smaken werden geïntroduceerd en langzaam maar zeker claimden we steeds meer onze plaats binnen de retail als exotisch bier met een fair trade verhaal. Niet alleen in Nederland, maar ook ver daarbuiten. Met de introductie van de smaak quinoa komen we echter op een nieuw hoofdstuk van Mongozo uit, want doordat quinoa een glutenvrij product is kregen wij steeds meer vragen of wij ook glutenvrij bier maakten. Met ons quinoa bier konden we dat echter niet garanderen aangezien je dan een glutenvrije omgeving moet kunnen waarborgen en die zekerheid hadden we niet. Wel kwam daarmee de gedachte om een glutenvrij pilsener op de markt te zetten. Met een bierprofessor (met zelf ook een dochter met glutenallergie) zijn we drie jaar aan de slag geweest om tot een goede pils te komen. Probleem is alleen: voor de echte pilsener smaak heb je graan nodig, dat krijg je niet nagemaakt, en in graan zit nu eenmaal gluten. Mijn voorstel om dan maar een reguliere pils te maken waar je achteraf de gluten uithaalt werd weggewuifd. “Dat bestaat toch helemaal niet?” Maar het resultaat mocht er wezen, het eerste biologische, fairtrade, glutenvrije pils ter wereld. En lekker, want nogmaals als niemand het lust heb je er niks aan. Bij de introductie op de bierbeurs in Gent van 2010 hebben we het blind laten proeven tussen andere Belgische pilseners als Stella Artois, Jupiler en Maes en we wisten wel dat we niet onderaan zouden eindigen, maar het bleek gewoon dat we door de testers algemeen als hoogste gewaardeerd werden. Wederom een vliegende start dus eigenlijk, die alleen maar beter werd met de prijzen die we er mee hebben gewonnen. Tot twee maal toe werden we verkozen als beste glutenvrije bier op de prestigieuze World Beer Awards, maar we werden ook met de hoogste onderscheiding bekroond op de International Beer Week in Israël. En dat was tussen alle ‘gewone’ niet-glutenvrije bieren.”
Het begint als idealisme, maar als je eenmaal het product hebt staan moet alles kloppen om het te laten renderen.
Een hele introductie dus om te laten zien waar Mongozo van af komt en waar het nu staat. Iets dat Jan Fleurkens zichzelf ook lijkt te beseffen: “Dat geeft eigenlijk wel aan dat ik er ingerold ben. Het begint als idealisme, maar als je eenmaal het product hebt staan moet alles kloppen om het te laten renderen. In die zin heb ik van mijn hobby wel echt mijn beroep gemaakt. Ik ben een gelukkig man.”
De garantie van Fairtrade
“Het waarborgen van fairtrade doen wij niet, maar dat doet Max Havelaar voor ons. Zij zijn verantwoordelijk voor de coöperaties en de kwaliteitsbeheersing zodat de grondstoffen die binnen gehaald worden ook gegarandeerd fairtrade zijn. Er zijn inmiddels al zoveel producten fairtrade beschikbaar (in Nederland alleen al 1800), dus als ik een nieuwe smaak bier wil gaan ontwikkelen neem ik eerst contact op met Max Havelaar welke mogelijkheden er allemaal zijn. Zelf reis ik nog altijd regelmatig af naar gebieden in Afrika, maar dat is vooral om met eigen ogen te zien welke projecten er opgepakt worden dankzij de fee die je voor het fairtradekeurmerk aan Max Havelaar hebt betaald. Maar de kwaliteitscontrole is dan echt in handen van Max Havelaar zelf. Daar hoef ik me niet mee te bemoeien. Met de benodigde ingrediënten vindt het brouwproces dan in Melle in België plaats.”
“In plaats van België hebben we ook aan een fair chain principe gedacht om het bier in het land van herkomst te brouwen. maar in Afrika, Zuid-Amerika of Azië is dat allemaal een stuk lastiger dan in een bierland als België. De expertise is daar niet dus dat vereist een miljoeneninvestering. Het zou mooi zijn als dat ooit nog eens zou kunnen, maar op dit moment staat dat in geen verhouding tot de kosten die daarvoor gemaakt zouden moeten worden.”
Consumenten blijken nogal eens moeite te hebben met de wirwar aan keurmerken, nu kent Mongozo zelf ook al twee certificaten ( voor biologisch en ) is er dan geen angst dat de klant door de bomen het bos niet meer ziet. Jan Fleurkens spreekt dit echter tegen. “Voor ons geldt dit in ieder geval niet. In ons concept past de samenwerking met Max Havelaar gewoon ontzettend goed. Daarbij zijn wij één van de weinige merken op het gebied van fairtrade bier dus met zoveel andere keurmerken hebben wij nu eenmaal niet van doen. Ik kan me voorstellen dat dit met koffie en thee eerder het geval is, maar het gaat er natuurlijk ook om hoe je het product weg zet. Transparantie heeft daarbij altijd voorop gestaan.”
Economische uitdagingen
“We kijken zelf ook bij andere organisaties naar de goede voorbeelden. Die voorbeelden liggen voor ons niet zozeer in de bierwereld als meer op het gebied van ecologische en fairtrade concepten. Afhankelijk van de beurs presenteren wij ons ook wel eens samen met producenten van fairtrade wijn en door de fee die we aan Max Havelaar betalen worden we ook in reclames genoemd, bijvoorbeeld tijdens de fairtrade week. Daar komt nog eens bij dat het een klein wereldje is op fairtrade gebied, zo kom je bijvoorbeeld de mensen van Tony’s Chocolonely regelmatig tegen bij allerhande fairtrade activiteiten.”
In het begin hebben we ook veel met de wereldwinkels opgetrokken. Vanuit dat oogpunt gezien is het ontzettend jammer dat de wereldwinkels nu officëel geen alcohol meer mogen verkopen.
“In het begin hebben we ook veel met de wereldwinkels opgetrokken. Vanuit dat oogpunt gezien is het ontzettend jammer dat de wereldwinkels nu officëel geen alcohol meer mogen verkopen. Echter leveren wij nu in 40 landen, dus de impact van de Wereldwinkels op onze omzet zal nog geen 0,01% zijn. Neemt niet weg dat het een flinke tegenvaller is voor de wereldwinkels en zeker gezien onze oorsprong voelen wij ons verbonden hiermee. Toen het nieuws bekend werd plaatste een grote foto van Mongozo bier naast het artikel, suggererende dat plots het grootste deel van onze omzet weg zou vallen, maar dat valt dus wel mee.” Die 40 landen is nog lang niet het einde van de groeicurve zo geeft Fleurkens aan. Het is voor hem de sport om op zoek te gaan naar mogelijkheden voor Mongozo, dat kan zitten in het ontwikkelen van een nieuwe smaak, maar ook door op zoek te gaan naar nieuwe markten.
“Op dit moment zitten we nog vol in de groei, iedere jaar zo’n 10%. Dat is sowieso al een mooi resultaat, maar zeker in deze economische tijd. Uitdagingen liggen in het verbreden van de markt, zo worden we al breed verkocht, in de Mitra maar bijvoorbeeld in Engeland ook in een grote supermaktketen als de Tesco. Daarnaast is het interessant om nieuwe markten aan te boren en om te analyseren wat er achter zit waarom men zo graag ons bier wil hebben. Zo is Canada een belangrijke afzetmarkt omdat veel mensen daar benieuwd zijn naar een fairtradebier vanuit betrokkenheid, maar we maken ook grote sprongen nu in China. Daar staan ze nauwelijks stil bij het principe van fairtrade, maar ze zijn wel erg verzot op vruchtenbieren en daar kunnen wij dan weer in voorzien. Het is ook de bedoeling om op termijn weer met een nieuwe smaak uit te komen, maar plannen daarvoor volgen nog.”
Het is alleen maar goed dat fairtrade steeds breder gedragen wordt en met het oog op de toekomst zijn jongeren daarvoor een belangrijke ambassadeur. Je ziet gewoon dat in de loop der tijd de impact van fairtrade verandert.
Young & Fair
We kunnen natuurlijk niet vertrekken zonder de visie van Jan Fleurkens over Young & Fair en de impact van fairtrade voor jongeren in het algemeen. Ook hier laat Fleurkens zijn enthousiasme blijken over de ontwikkeling die eerlijke door de jaren heen heeft door gemaakt.
