Welke weg reist jouw koffie? Internationale Dag van de Koffie

De (on)bekende weg van koffie

De wekker gaat. Het is nog vroeg, tijd voor een kop koffie. Voordat deze koffie in onze beker beland heeft het duizenden kilometers afgelegd. Nederlanders drinken per persoon meer koffie dan in de meeste andere Europese landen. NRC Q berekende het gemiddeld aantal koppen koffie en thee dat wij per dag drinken. Derde plek. Met iets meer dan drie koppen koffie per dag krijgen alleen de Zweden en Finnen meer cafeïne binnen.

Om koffie te maken heb je koffiebonen nodig en die groeien niet in Nederland, maar alleen in tropische, bergachtige gebieden waar de temperatuurverschillen tussen dag en nacht groot zijn. Landen als Colombia, Brazilië, Vietnam, Kenia, Ethiopië zijn ideaal voor de koffieplant. Omdat het zo ver weg is, is het ook lastig om te weten hoe de koffie gemaakt wordt en hoe de omstandigheden van de werknemers op de koffieplantages zijn. Als koffieliefhebber word je namelijk geconfronteerd met alle keurmerken, organisaties en campagnes. Is het biologisch? Fair trade, direct trade? En wanneer kun je er op vertrouwen dat het ook echt zo is?

Allereerst:

Bestrijdingsmiddelen en oneerlijke prijzen.

De consumentenbond liet onderzoekers in Brazilië en Ethiopië poolshoogte nemen in de koffiesector. Zij beoordeelden de situatie ter plekke. En wat bleek? In Brazilië worden nog steeds volop giftige bestrijdingsmiddelen gebruikt. De arbeiders hebben geen beschermende kleding en de bestrijdingsmiddelen komen ook in het grondwater terecht. Zo komen mensen die niet op de koffieplantages werken ook in aanraking met de giftige stoffen.

Fabrikanten van bestrijdingsmiddelen overtuigen kleine koffieboeren op slinkse wijze van de noodzaak van hun middelen. Maar wie eenmaal begint met deze bestrijdingsmiddelen kan niet meer terug omdat de bodem is verpest. De groei van de gewassen is afhankelijk geworden van deze bestrijdingsmiddelen.

Een ander probleem is dat koffieboeren niet weten wat een eerlijke prijs is voor koffiebonen. Ze hebben geen of onvoldoende zicht op de prijzen op de beurs en worden vaak onderbetaald.

Fair- en direct trade

Duurzame koffie en een eerlijke koffie herken je aan een aantal keurmerken (consumentenbond):

De keurmerken controleren de koffie door een onafhankelijk geaccrediteerde partij en een sanctiebeleid. Accreditatie wordt uitgevoerd door de Raad voor Accreditatie (RvA). Dit is een overheidsinstelling. Om te worden geaccrediteerd moet een keuringsinstantie onafhankelijk en deskundig zijn. Onafhankelijk betekent eerlijke controle. De controleur laat zich niet beïnvloeden door commerciële belangen. Deskundig betekent dat de controleur genoeg kennis heeft van de zaken die hij controleert.

Een keurmerk zonder geaccrediteerde controle is niet per se slechter. De accreditatie is duur. Een keurmerkeigenaar kan er daarom voor kiezen dit niet te doen. Maar zijn eigen controle kan nog steeds wel onafhankelijk en deskundig zijn. Accreditatie geeft wel meer garanties voor een goede controle.

Sommige bedrijven zetten een logo op hun producten of diensten om je te laten denken dat het een keurmerk is. Dit laten ze vaak doen door een marketingbedrijf.

Let er daarom goed op dat je kiest voor het juiste keurmerk.   geeft een overzicht van keurmerken.

Veel bedrijven kiezen ook voor direct trade. Dat wil zeggen het uitsluiten van the middle men. Zo weinig mogelijk tussenpersonen en zoveel mogelijk rechtstreeks met de boer onderhandelen zodat de ketting kort blijft en het geld naar de juiste persoon gaat. Met certificering is er kans dat het geld naar de producenten gaat en er nog steeds corruptie is waardoor het geld niet bij de boeren/werknemers terecht komt. Bij direct trade werken de koffiebedrijven op het directe contact met de boer, maar moet de consument wel van het vertrouwen uitgaan dat dit goed en eerlijk verloopt. Zo toont een studie van de Lund Universiteit in Zweden aan dat direct trade gedoemd was te mislukken, omdat het werd ontwikkeld door de bedrijven hier, gecontroleerd door de bedrijven hier en uiteindelijk afgedwongen door de bedrijven hier. Een van de conclusies is bovendien dat direct trade gunstiger heeft uitgepakt voor diegenen die het concept hebben gekaapt dan voor hen die het echt serieus nemen. De vraag is dus of de consument de vervanging van een bio- of fair trade-label door een ‘verhaal’ accepteert.

Kritisch blijven

Blijf daarom kritisch als consument. Bedrijven moeten de plantages en coöperaties op een goede en regelmatige basis controleren.

Het belangrijkste is het opbouwen van een persoonlijke relatie met de koffieboer en daar transparant en open over zijn, dan is direct trade maar ook een gecertificeerd product een duurzaam en eerlijke manier van koffie produceren.

Laten we daarom er bewust van zijn dat dit lekkere bakje koffie uit een ver land vandaan komt en altijd de vraag stellen: Hoeveel krijgt de boer?

Bronnen:  ,  ,  ,   & KTC magazine #27